بررسی اثرات آللوپاتی ارقام بومی و اصلاح شده برنج (oryza sativa l.) تحت شرایط تنش و تیمار شیمیایی بر علف هرز سوروف (echinochloa crusgalli)

با توجه به اهمیت موضوع مبارزه بیولوژیک با علف های هرز بخصوص علف هز سوروف در مزارع برنج طرحی در سال 1391 در آزمایشگاه و گلخانه گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به اجرا در آمد. هدف از انجام این آزمایش بررسی اثرات بازدارنندگی ترشحات ریشه ارقام برنج متاثر محلول پاشی اسید سالسلیک وتنش شوری به صورت توام در سطوح مختلف روی صفات فیزیولوژیک علف هرز سوروف بود. به همین منظور تعداد 2 رقم از ارقام اصلاح شده (ندا) و رایج (طارم) به صورت هیدروپونیک کشت شدند ارقام مورد نظر در مراحل مختلف رشد تحت تیمار اسید سالسیک و تنش شوری (به ترتیب اسید سالسلیک در صفر، یک و دو درصد و تنش شوری در 2سطح صفر، چهار و هشت دسی زیمنس بر متر) قرار گرفتند در نهایت پس از استخراج ترشحات ریشه به محیط کشت توسط گیاهچه ها نمونه های برای تعیین نوع و میزان فنولیک اسید-های اضالی این ترشحات در دمای 4 درجه سانتیگراد نگهداری شد همچین برای آگاهی از میزان اثرگزاری (از نظر بازدارندگی) ترشحات مورد نظر روی صفات رشدی گیاه سوروف آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 فاکتور در 4 تکرار انجام شد. صفات مورد ارزیابی در این تحقیق شامل صفات مرتبط از جوانه زنی مثل درصد، سرعت و شاخص جوانه زنی و ... و صفات رشدی نظیر حجم، طول و وزن ریشه، ارتفاع بوته، وزن بوته، سطح برگ، محتوای کلروفیل برای گیاهچه های تیمار شده سوروف توسط ترشحات ریشه ارقام برنج نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان از اثرات معنی داری روی توان بازدارندگی این ترشحات در صفات مختلف علف هرز سوروف داشت. بطوریکه: بیشترین اثر مثبت و معنی دار در مقایسه با تیمار شاهد برای صفت مذکود متعلق به تیمار توام اسید سالیسیلیک 2% و تنش شوری 4ds/m و تیمار اسید سالیسیلیک 2 % به تنهایی به ترتیب با 12 و 14 درصد بود همچنین بیشترین اثر مثبت و معنی دار در مقایسه با تیمار شاهد روی سطح برگ بوته ها متعلق به تیمار 2% اسید سالیسیلیک به تنهایی بود (با 14 درصد افزایش) این در حالی بود که کمترین اثرات و یا بیشترین تاثیر منفی و معنی دار (به ترتیب با 68- و 65- درصد) متعلق به اسید سالیسیلیک 1% و تنش شوری 8ds/m و تیمار تنش شوری 8ds/m بود، در خصوص نتایج صفت حجم ریشه نیز بیشترین اثر مثبت و معنی دار را در مقایسه با تیمار شاهد تیمار توام اسید سالیسیلیک 2% و تنش شوری 4ds/m با 7 درصد داشت. از دیگر صفات کلیدی وزن خشک اندام هوایی بود نتایج حاصل نشان از تفاوت معنی داری بین تیمارهای اعمال شده روی وزن خشک اندام هوایی داشت، با توجه به نتایج مقایسه میانگین اثرات ساده تیمارها بیشترین میزان افزایش وزن خشک اندام هوایی در مقایسه با شاهد مربوط به تیمار توام اسید سالیسیلیک 2% و تنش شوری 4ds/m (با 5/15 درصد افزایش) بود. نتایج در مورد محتوای کلروفیل حاکی از آن بود که بیشترین میزان افزایش محتوای کلروفیل در مقایسه با شاهد مربوط به اسید تیمار سالیسیلیک 2% و همچنین تیمار توام اسید سالیسیلیک 2% و تنش شوری 4ds/m (با 5/12 درصد افزایش) بود. بررسی کمی و کیفی فنولیک اسیدهای احتمالی در ترشحات ریشه ارقام برنج متاثر از تیمارهای اعمال شده با استفاده از کروماتوگرافی مایع (hplc) نشان داد که در مجموع بیشترین غلظت فنولیک اسیدهای شناسایی شده در ترشحات ریشه رقم طارم در تیمار توام اسید سالیسیلیک 2% و تنش شوری 8ds/m مشاهده شد (با 482 میکروگرم بر لیتر) این درحالی بود که کمترین میزان غلظت این مواد متعلق به رقم ندا در تیمار اسید سالیسیلیک 2% بود (62 میکروگرم بر لیتر). با توجه به یافته های این تحقیق می توان در شرایط مشابه به عنوان راه کارهایی برای حل مشکل علف هرز بصورت بیولوژیک معرفی نمود. همچنین به نظر می رسد دورنمای پدیده ی آللوپاتی برای ایجاد ارقامی با پتانسیل بالایی از خواص آللوپاتیک باستفاده از مهندسی ژنتیک جهت مبارزه با علف هرز بسیار روشن باشد. چراکه در حال حاظر در موسسه بین المللی برنج (irri) به رقمی از برنج دستیافته اند که از بسیاری از جهات مقاوم به تنش های محیطی بوده و قدرت سازگاری بالایی در رقابت با علف هرز دارد.